Biến đổi khí hậu đang đặt ra những thách thức to lớn đối với các đô thị trên toàn thế giới, từ ngập lụt, hạn hán, nắng nóng cực đoan đến ô nhiễm không khí và suy thoái môi trường. Quy hoạch đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu (QHDT-BĐKH) không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp then chốt để xây dựng đô thị bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng chống chịu với các tác động của khí hậu.
Tác động của biến đổi khí hậu đến đô thị
Biến đổi khí hậu gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đô thị, bao gồm:
- Nắng nóng cực đoan: Gia tăng tần suất và cường độ sóng nhiệt, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, tăng nhu cầu sử dụng năng lượng làm mát, ảnh hưởng đến hạ tầng đô thị.
- Ngập lụt: Mưa lớn, triều cường, nước biển dâng gây ngập lụt, ảnh hưởng đến giao thông, sinh hoạt, sản xuất, gây thiệt hại về kinh tế và con người.
- Hạn hán: Giảm lượng mưa, suy thoái nguồn nước, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, cung cấp nước sinh hoạt.
- Ô nhiễm không khí: Gia tăng nồng độ bụi mịn, khí thải độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe hô hấp của người dân.
- Suy thoái môi trường: Mất đa dạng sinh học, ô nhiễm đất và nước, ảnh hưởng đến cảnh quan và môi trường sống.
Giải pháp quy hoạch và thiết kế đô thị thích ứng
Để thích ứng với biến đổi khí hậu, các đô thị cần áp dụng các giải pháp quy hoạch và thiết kế sau:
- Quy hoạch không gian:
- Ưu tiên phát triển đô thị theo hướng tập trung, đa dạng hóa chức năng, giảm thiểu lan rộng đô thị.
- Xây dựng hệ thống không gian xanh, bao gồm công viên, hồ điều hòa, vườn trên mái, giúp giảm nhiệt độ đô thị, hấp thụ nước mưa, cải thiện chất lượng không khí.
- Bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn, đầm phá ven biển nhằm chống xói lở, ngăn chặn nước biển dâng.
- Hạ tầng kỹ thuật:
- Xây dựng hệ thống thoát nước hiện đại, có khả năng xử lý lượng mưa lớn.
- Phát triển hệ thống giao thông công cộng, khuyến khích sử dụng xe đạp, xe điện nhằm giảm thiểu khí thải.
- Xây dựng công trình chống ngập, kè biển, cống xả lũ.
- Thiết kế công trình:
- Thiết kế công trình xanh, tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường.
- Tối ưu hóa thiết kế thông gió và chiếu sáng tự nhiên.
- Nâng cao khả năng chống chịu của công trình với thiên tai.
Các công trình tiêu biểu
Nhiều đô thị trên thế giới đã và đang áp dụng QHDT-BĐKH với những công trình tiêu biểu:
- Rotterdam (Hà Lan): Xây dựng các quảng trường nước, nhà nổi, kè chắn sóng để thích ứng với nước biển dâng.
- New York (Mỹ): Phát triển không gian xanh, hệ thống giao thông công cộng, nâng cấp hệ thống thoát nước sau bão Sandy.
- Singapore: Xây dựng hệ thống thu gom nước mưa, xử lý nước thải, phát triển kiến trúc xanh.
Tại Việt Nam:
- TP. Hồ Chí Minh: Quy hoạch khu đô thị Thủ Thiêm có xem xét đến yếu tố biến đổi khí hậu, xây dựng hệ thống thoát nước, kè chắn sóng.
- TP. Cần Thơ: Triển khai dự án phát triển đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu với sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới.
- Các tỉnh ven biển miền Trung: Xây dựng kè biển, trồng rừng ngập mặn để chống xói lở bờ biển.